Монастыризм және монастырь. Канондық құқық жүйесі.

Мона́шество (грекше   жалғыз деген мағына береді) - православиелік христиандардың дұға етуге арнаған өмірі, яғни, аскеттік өмір сүру тәсілі. Ресейде монахтарды жиі «инок» деп атайды, ал монахтық өмірді «иночество» («басқа») деп атайды. Ежелгі дін сенушілері әлемді  қорыққандықтан емес, әлемнің жағымсыздығына байланысты қалдырды. Олар шөл далаға қараңғы және дымқыл қабірге емес, рухтың жарқыраған және қуанышты жеріне барамыз деп ойлады. Диадох Фотикскийский , әлемді тастап кетудің жалпы ережесі: «Біз осы өмірдің тәттілерін ерікті түрде бас тартамыз, тек сол кезде ғана біз Құдайдың тәттіліктерін толығымен сезінеміз».

Қалай монах бола алады? Немесе монахтық өмір шіркеудің биіктігіне жету үшін нақты қадам болып табылады ма? 

Бұл әртүрлі жолдармен іске асады: біреу үшін аскеттік өмір- бас діни қызметкерге жету үшін маңызды қадам. Бірақ менің өмірімде кездестірген адамдардың көпшілігі - жан-дүниелерімен шынымен жанып, Құдайға деген ұмтылатын адамдар. Ешкімді монах болу үшін мәжбүрлеуге болмайды, және біздің уақытта монахтық өмір - бұл ерекше ерлік. Монах - бұл дүние мен әлемдегі зұлымдыққа қарсы әрекет ету ісін жасаған адам. Бұл үшін алдымен өзің тәрбиелеу керек арнайы ішкі күштер қажет. Және, әрине, Құдайдың шақыруы болмаса, Құдайдың ерекше батасына ие болмаса, адамға осы ерлікті қолдайтын рақымдылықсыз, монах бола алмайды.Монахтық өмір – Иса Мәсіхтің өмір салтын үлгі ету. Иса Мәсіх бізді мінсіз монахтардың мінезіне үйретеді: ол жалғыз, баспана,  туысқандығы жоқ, ерікті кедейлікте, салт-жоралғыларда өмір сүрмейді, түні бойы құлшылықта  өткізеді. Монахтық өмір- осы идеалға барынша жақындауға ұмтылу, киелілікке ұмтылу, Құдайға бет бұру, жер бетіндегі барлық нәрселерден бас тарту және оны аспанға көтерілуіне жол бермеу.

Монахтық өмірдің негізі 

1. Монахтық өмірдің құрылысы Қасиетті Жазбалар мен шіркеуде негізделген. Шіркеудің әкелері, сондай-ақ жоғары моральдық кемелділікке жету үшін адамгершілік рухының туыстық тілегі. 

2. Монахтық өмірдің   мақсаты - Құдаймен тығыз қарым-қатынас, Құдайдың рақымына ие болу, жоғары рухани жетілуге қол жеткізу. 

3. Монахтың мақсаты - христиан нұсқауларын және негізгі монахтардың уәдесін ерікті түрде, толық орындау арқылы жүзеге асырылады, олардың арасында ең маңыздысы , тазалық пен мойынсұнушылық болып табылады 

4. Мүлікті жоғалту - бұл әлемнің кемелден бас тартуы, яғни, өз меншіктерінен бас тарту, дүниелік істерден алшақтау. Азық-түлік, киім-кешек және басқа да керек-жарақтар өмір мен денсаулық үші ғана қажет, ләззат пен қалаусыздыққа ие болмау керек, сондықтан үлкен шектеулермен қолданылуға тиіс. Бұл туралы Иса Мәсіхтің анттында былай жазылған: «…аще хощеши совершен быти, иди, продаждь имение твое, и даждь нищим, и имети имаши сокровище на небеси, и гряди вслед Мене…» (Мф. 19:21). 

5. Жаман ойлар өмірде өте   көп, яғни барлық нәрселерден кем түспейтін, адамдардың  нашар ойлар мен тілектерден үнемі сақтауын қалайтын ант бар.Бұл әдептілік антын берген адам Киелі жазбаның келесі сөздерінде«Могий вместить, да вместит» (Мф. 19:12). «Не оженивыйся печется о Господних, како угодити Господеви» (1Кор. 7:32).: 

6. Мойынсұну дегеніміз - өз еркімен бас тарту арқылы кішіпейілділікпен бағыну. Шынайы ештеңені қалдырмай немесе қоспай-ақ мойынсұнуды орындайды. Ұстатуға ант берген адам Киелі жазбаның мына жерінде айтылған: «…аще кто хощет по Мне ити, да отвержется себе, и возьмет крест свой и по Мне грядет» (Мф. 16:24); «…аще кто хощет в вас вящший быть, да будет вам слуга» (Мф. 20:26); «Им же несть управления, падают аки листвие, спасение же есть во мнозе совете» (Притч. 11:14). 

Монахтық өмір - бұл өздерін Құдайға қызмет етуге арнаған христиандардың, тазалығы», - деді Епископ Петр (Екатериновский). 

Монахтық өмірге кірген адам үш уәде береді: иеліктен айырылу, тазалық пен мойынсұнушылық. Бұл уәделер - Құдайға деген сүйіспеншіліктің, Құдайдың еркі мен сүйіспеншілігін  қамтамасыз етеді, сондықтан ол өзінің жан дүниесі мен қамқоршысы болып табылады. Монасхтық өмірді қабылдаған адамға жаңа есім беріледі, себебі ол жаңа өмір үшін рухани түрде туылды. 

Монахтар қатаң рухани өмірді ұстанады, күнделікті біздің құтқарылуымыз үшін әлемнен бас тартады. Өздерінің дұғалары арқылы ғибадатханаларда Құдайға ғана емес, адамдарға да қызмет етеді. Олар адамдар үшін дұға етеді, мұқтаж жандарға рухани және әлеуметтік көмек көрсетеді. Орыс ғибадатханалары рухани өмір орталықтарына айналды. Олар үлкен ғылыми-теологиялық жұмысты, шіркеу өнерін және қолөнер шеберлерін өркендетті. Бірақ ғибадатханалар тек қана рухани бекіністер ғана емес, сонымен қатар форпосттар  жаудың жолында, шабуылшы болған. Шетелдіктерді басып алған кезде, кейде бірнеше айлар бойы қорғанысты сақтап, жақын жердегі тұрғындарды қабырғасында қорғап жүрді. XVII ғасырда, қиындықтар кезіндегі Троица Сергей Лавры монахтардың батылдығын еске түсіріңіз.

Қазір ғибадатханалардағы рухани, білім беру, баспа, әлеуметтік жұмыс жасайды. Кейбір ғибадатханаларда мейірбикелік үй, жетімдер үйлері, жексенбілік мектептер бар. 

Монастырьлер ер және әйел болып екіге бөлінеді. Үлкен, әрі танымал ерлерге арналған ғибадатханалар лавр деп аталады (Троице-Сергиева, Александро-Невская, Свято-Успенская Почаевская, Свято-Успенская Святогорская). 

Монахты қабылдамас бұрын, бірнеше жылдар бойы дайындық кезеңінен өтіп, мойынсұнудан өтеді. Бұл адамдар тыңдаушылар деп аталады. 

Келесі дәреже - бұл рясофор, құлшылық оқылып, шашты кесіп тастайды және арнайы киім кигізіледі. 

Келесі дәрежеге, кішігірім схема: монах уәделерді қабылдайды және атын өзгертеді. Монахқа арнайы Монастырлы киім береді: клобук, ряса, мантия және олардың  қолына тәспі береді. 

Монастыризмнің ауыр және қатал дәрежесі бар. Бұл жерде құлшылық қатаң түрде орындалады. Mонах жаңа есім алады. Клобуктың орнына басын және иығына жабатын схимнилік куколь кигізеді. 

Киелі құлшылықты орындағаннан кейін монах, иеромонах  деп аталады. Бұл дәреженің өз дәрежесі бар: игумен, архимандрит. 

Монах-диакон, иеродиакон деп аталады, жоғарғы  иеродиакон архидиакон деп аталады. 

Монастырь (грекше μοναστήριον, грекше μοννος - жалғыз, жалғыз) монахтардың немесе монахтардың біртұтас діни қауымдастығы, сондай-ақ оған тиесілі тұрғын үй-шаруашылық ғимараттардың бірегей кешені.Монастырьлер христиандықта (православиеліктік және католик шіркеуінде, монофизит қозғалыста) және де буддизмде бар. Протестанттық христиан, діни монастырлар мен монастырлар мекемесін.

Монастырьлардың түрлері 

Аббатство - тікелей Рим папасы немесе аббат (әйел) басқаратын католик монастыры. 

Киновия – монастырьлік  жатақхана. 

Идиоритм - коммуникативтік емес монастырь. 

Лавр – ең ірі ерлер православиелік ғибадатханалардың аты. 

Подворье – монастырь монахтардың монастырь қасында тұрақталған жері. 

Пустынь – Орыс Православие дәстүрі бойынша монастырь қоныстануы, әдетте басты маонастырьден алыс орналасқан. 

Скит – ғибадатханадағы оқшауланған немесе құрылымдық оқшауланған жалғыз үй. 

Монастырь (грек. Monasterіon – тақуалар құжырасы) – бірқатар діндерде бірыңғай өмір сүру ережесін қабылдаған монахтар (еркектер Монастырьы) немесе монах әйелдер (әйелдер Монастырьы) қауымдары. Ежелгі Монастырь б.з.б. 1-мыңжылдықтың ортасында Үндістанда пайда болды. Оған құлдар мен қарыздар адамдардан және патша күтушілерінен басқалардың барлығы қоғамдағы орнына қарамастан қабылданған. Монастырь кейіннен Бирма мен Тайландта (б.з. 2-3 ғасырлары), Вьетнам мен Қытайда (4 ғасыр), Корея мен Жапонияда (6-8 ғасырлар), Индонезияда (7 ғасыр) пайда болды. 

Кейінгі кезде Үндістанда индуизм, Жапонияда конфуцийшілдік пен синтоизм, Қытайда – конфуцийшілдік ықпалының нығаюына байланысты бұл елдерде будда Монастырының ықпалы әлсіреп, сан жағынан кеміп кетті. Буддизмнің ламаизм тармағы тараған Тибетте, Моңғолияда және Орталық Азияның басқа аудандарында Монастырьдың рөлі күшті болды. Христиан Монастырьы алғашқы монахтар мекені ретінде (3-4 ғасырларда Египетте) пайда болды. 4-5 ғасырларда Монастырь Палестина мен Сирияға, бұлардан кейін бүкіл Жерорта теңізіне, сондай-ақ Галлия мен Ирландияға тарады. Католиктік Монастырь басында аббаттар, православиеде игумендер отырды. Монастырь Ресейде 11 ғасырда христиан дінін қабылдауға байланысты пайда болды. Тарихшы С.Б. Веселовскийдің есептеуінше, 16 ғасырдың 2-жартысында Ресейде 200-ге жуық Монастырь болған. Батыс Еуропадағы сияқты Ресейде де Монастырьлар ірі жер иелігіне айналды. Монастырь архитектурасы сан алуан сипатта дамыды. Монастырьдың Моңғолияда көшпелі жағдайға лайықталған киіз үй іспеттес “хуре”, Қытайда “сумэ”, Тибетте “хит”, Бурятияда “дацан” деп аталатын түрлері қалыптасты. Бұлар көбіне ағаштан салынды. Византия, Балқан славяндары, Русь пен Грузия және Армения православиелік Монастыры ғасырлар бойы қалыптасқан жобасының еркін де әр түрлігімен ерекшеленеді. Кейін христиан, сондай-ақ будда Монастырьларының көпшілігі ғасырлар бойы жиналып келген архитектура, мүсін, кескіндеме және қолөнер ескерткіштерінің мұражайына айналды.

Православиелік монастырьлер 

Қазіргі уақытта Еуропадағы (Ресейді қоспағанда) 850 Православиелік ғибадатханалар, Таяу Шығыс Африкада 21, Кореяда 2, Оңтүстік Америкада 3, Австралияда 11.  2008 жылы Ресей Орыс православ шіркеуінде 804 монастырь бар, оның 234-і ерлер, 244-і әйелдер, 142-і ерлер, 153-і басқа ТМД және Балтық елдерінде. АҚШ-тың православиелік монастырларының тізімі 80-нен астам. 

Қазақстандағы буддистік монастырь 

Шығыс Қазақстан-керемет әдемі және сәл мистикалық орындар. Қазір мұнда көптеген қорғандар мен ежелгі ескерткіштерге археологиялық қазба жұмыстары жүргізілуде. Ең қызықты нысандардың бірі XVII ғасырдың абылайқит (Аблай хит) нығайтылған будда монастырі болып табылады. Ғибадатхана туралы және ол әскери форттан нашар емес, неге нығайтылғаны туралы білуді ұсынамыз.Аблайкит ғибадатханасының үйінділері Өскеменнен оңтүстікке қарай 55 шақырым жерде Аблакет өзенінің жағасында орналасқан.Аблайкит монастырі қазіргі Шығыс Қазақстан аумағында кең ойрат экспансиясы кезінде пайда болды, яғни ол жоңғар храмы болып табылады. XVII ғасырда жоңғарларда олардың саяси белсенділігінің өсуіне және мемлекеттің нығаюына байланысты Тибет буддизмі кеңінен таралды. Храмдар олардың зайырлы билеушілері мен рухани көшбасшылар - ламдарын негіздеді. Аблайкиттің құрылысы туралы алғашқы жазба 1654 жылы цин Қытай империясына бірінші ресми орыс елшілігінің құрамында жіберген Орыс мемлекеттік қызметшісі Федор Байковтың бірінші рет кездеседі. Жазбаша дереккөздердің мәліметтеріне қарағанда, атауы екі сөзден тұрады. "Аблай" - жоңғар билеушілерінің бірі-жергілікті князь (тайш), ал " кит "(немесе" хит", кейде монастырь" Аблайхит "деп аталады)" монастырь " дегенді білдіреді."Аблайқит салу кезінде Жоңғар хандығы ішкі тұрақсыздық, өзара күрес кезеңін бастан кешірді. Сонымен қатар, дала жағдайында бекініс қабырғасы жоқ монастырь әрдайым шабуыл және қирау қаупінде болды", - деп түсіндірді экспедиция бастығы Денис Сорокин. Сондықтан қасиетті орын қорғауды талап етті. Монастырь түбегейлі нығайтылды: периметрі бойынша төрт метрлік қабырға, Солтүстік және батыс жағынан шегінбейтін жартастар. Дегенмен, осындай өзара соғыс Аблайкет болды күштеп ұстап және тонап. Ол қолданыста болды барлығы 18 жасқа (1654 бойынша 1671 жылға дейін).